Yörüngesi oturmuş(!?) temiz uzay istasyonu. Sekiz kişilik oda. Muhteşem Dünya manzarası. Sıfır yerçekimi, tam donanımlı araştırma laboratuarı. Yıllık işletme maliyeti 3 ila 4 milyar dolar.
Her ne kadar ütopik bir giriş cümlesi gibi gözükse de NASA ve uzay tutkunları yıllardır uluslararası uzay istasyonunun (ISS) özelleştirilmesi üzerinde konuşuyordu. Pazartesi günü yapılan duyuru, fikrin ilk kez Beyaz Saray tarafından onaylandığını açıkladı.
ABD başkanı Trump yeni bütçe talebine göre NASA Uluslararası Uzay İstasyonu’nu artık geride bırakmalı ve Mars’a ulaşmanın ilk adımı olarak tüm enerjisini Ay’a geri dönmek için harcamalı. Bütçe planı, 2025 yılına kadar Uluslararası Uzay İstasyonunun finansmanını kademeli olarak durdurarak, vergi mükelleflerinin parasını özel firmalar ile değiştirmeyi öngörüyor. Yıllık işletme maliyeti 3-4 milyar dolar aralığında olan istasyonun ise ne şekilde özelleştirileceği şu an için en büyük problem gibi görünüyor. Bu aşamada şirketlere yardımcı olmak için 150 milyon dolara kadar teşvik verilmesi de planlar dahilinde.
Mars görevinin savunucuları, NASA’nın ISS’i yörüngede tutmak için çok fazla zaman ve bütçe harcadığını ve insanoğlunun uzaya açılması açısından uzay ajansının misyonunu sulandırdığını belirtiyor. Bu sebeple ABD hükümetinin istasyona katılımına bir son vererek, uzayın keşfi anlamında bir sonraki adımı atabileceğini savunuyorlar.
Konunun gündeme gelmesiyle birlikte, yörüngede yeni malzemeler yaratmak, yeni ilaçlar test etmek veya uzay turizmi gibi potansiyel imkanlarla müşterilerini çekmek isteyen özel şirketler için yeni bir rekabet alanı oluştu. 2009’dan bu yana istasyona 600’den fazla ticari ve eğitim yükü gönderen Teksas merkezli uzay lojistiği firması NanoRacks’ın CEO’su Jeffrey Manber’a göre, ISS’in tamamını büyük bir şirkete satmak yerine parçalara ayırarak farklı amaçlarla kullanılabilir. Örneğin bir parçası yörüngede bir otel olurken başka bir parçası imalat amaçlı kullanılabilir.
Tabii ki, yukarıdaki senaryoda iki büyük problem var. Birincisi, ABD kongresi uzay istasyonunu seviyor ve onu terk etme çağrılarına direniyor. Senato Bilim Komisyonu’nun Cumhuriyetçi Başkanı Senatör Ted Cruz da istasyonun satışına/devrine sıcak bakmayanlardan. Cruz geçen hafta Washington DC’deki FAA Ticari Uzay Taşımacılığı Konferansı’nda “Mali bir muhafazakar olarak, yapabileceğiniz en aptalca şeylerden biri milyarlarca dolar yatırım yaptığınız bir projeyi önünde ciddi bir kullanım ömrü olduğu halde iptal etmektir” dedi.
İkincisi, ISS aslında bir BM tarzı ortaklık. Proje, her biri kendi astronotlarını eğitmek, biyomedikal araştırmalar yapmak ve yeni teknolojiler test etmek amacıyla Rusya, Avrupa, Kanada ve Japonya’nın yardımlarıyla inşa edildi ve işletildi. NASA son 20 yılda ISS maliyetlerinin aslan payını ödese bile, bu ülkeler de para, işgücü ve zaman harcadılar. Beyaz Saray’da veya NASA’daki herhangi birinin de bu yeni özelleştirme planını tüm bu ülkelere sorup sormadığı belirsiz.
Mevcut durumda Trump, ISS’i özelleştirmek için birçok uluslararası anlaşmayı çiğnemek (veya yeniden müzakere etmek) zorunda kalacak. Görünen o ki hem yabancı ortaklar hem de ABD kongresi ikna oluncaya kadar özel bir uzay istasyonu fikri muhtemelen fikir aşamasında kalmaya devam edecek.
Kaynak: Wired
