“Bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım” 20 Temmuz 1969’da ABD’li astronot Neil Armstrong‘un Ay yüzeyine attığı ilk adım esnasında sarf ettiği bu cümleyle hafızalarımıza kazınan, insanoğlunun Ay’a ilk ayak basışının üzerinden 50 yıl geçti. İnsanlık tarihinin en önemli başarılarındandan biri olarak tanımlayabileceğimiz Apollo 11 görevi hem ABD hem Dünya tarihi için bir dönüm noktası oldu.
Apollo 11 uzay aracı, 16 Temmuz 1969’da yerel saatle 09:32’de Florida’daki Kennedy Uzay üssünden devasa Saturn V roketi ile yola çıktı. Komuta modülü Columbia ve Ay modülü Eagle‘dan oluşan Apollo 11 uzay aracının 386 bin kilometrelik bu tarihi Ay yolculuğu 76 saat sürdü. Ay yörüngesinde gerekli manevraları gerçekleştirdikten sonra, 20 Temmuz 1969’da Neil Armstrong Ay’a ayak basan ilk insan olarak tarihe geçti. 20 dakika sonra Edwin “Buzz” Aldrin de ona katılarak Ay’a ayak basan ikinci insan olarak tarihe geçti. Mürettebatın üçüncü üyesi olan Michael Collins ise bu sırada Ay yörüngesindeki komuta modülünde arkadaşlarının dönüşünü bekledi.
Bu tarihi olay dünya genelinde yaklaşık 650 milyon kişi tarafından canlı yayınla izlendi. Amerikan ABC, CBS ve NBC kanalları o dönem Apollo 11’in Ay görevini naklen yayımlamak için 10 milyon dolardan fazla para harcadığı söylenir.
Neden?
Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasında başlayan mücadele, 1957’de Sovyetlerin ilk Sputnik uydusunu fırlatmasıyla birlikte “uzay yarışına” dönüştü. Ardından 1961 yılında Sovyetler Birliği uzaya insan gönderen ilk ülke oldu. Rus kozmonot Yuri Gagarin Dünya’nın çevresinde dönüp geri gelmişti.
Aynı yıl John Kennedy ABD Başkanı olduğunda, birçok Amerikalı, Sovyetler Birliği’yle girilen bu yarışı çoktan kaybettiklerini ve Rusların teknolojisinin kendilerinden daha üstün olduğunu düşünüyordu.
Bunun üzerine rakibini hep geriden takip eden ABD, uzay yarışında öne geçmek adına hedef büyüttü ve 1962’de başkan Kennedy o meşhur konuşmasını yaptı: “Biz Ay’a gitmeyi seçtik. On yıl içinde aya gitmeyi ve diğer şeyleri yapmayı seçtik, kolay oldukları için değil ama zor oldukları için. Çünkü bu amaç, sahip olduğumuz enerji ve yetenekleri düzenlememize ve değerlendirmemize hizmet edecek, çünkü bu kabul etmek istediğimiz türden ama ertelemek istemediğimiz bir meydan okuma ve diğerleri gibi de kazanmak istiyoruz.”
Uzay yarışı böylece devam etti ve 1965’te Sovyetler Birliği Ay’a ilk insansız uzay aracını gönderdiğinde, ABD hâlâ milyarlarca dolar harcadığı “Apollo programı” üzerinde çalışıyordu.
Apollo programı
ABD’nin, bu kapsamda Dünya’nın yörüngesine yolculuğu test edecek olan ilk insanlı uzay aracı Apollo 1, 1967’de hazırdı. Ancak uçuş öncesi yer kontrolleri sırasında komuta modülünde bir yangın çıktı ve üç astronot Virgil “Gus” Grissom, Ed White ve Roger B. Chaffee trajik bir şekilde hayatlarını kaybettiler. Bunun üzerine insanlı uzay uçuşları aylarca ertelendi.
Çeşitli aksaklıklar ile ağır aksak devam eden proje, Apollo 11 görevi için 3 astronot Buzz Aldrin, Neil Armstrong ve Michael Collins’in seçilmesiyle şekillendi. Sonunda ikinci Dünya savaşından sonra ABD’ye iltica eden Alman bilim insanı Wernher von Braun‘un tasarımında önemli rol aldığı Saturn V isimli roket Apollo 11 ve mürettebatını uzaya çıkardı.
Apollo 11 görevi sırasında yeryüzündeki kontrol merkeziyle aralarında iletişim sorunları yaşandı. Hatta bilgisayarlar, astronotların daha önce hiç duymadığı türde alarm sesleri verdi. Ay kapsülü hedeflenilen asıl alandan çok daha uzakta bir noktaya indi. Tüm bu sorunlara rağmen 20 Temmuz 1969 günü, Dünya’dan ayrıldıktan yaklaşık 110 saat sonra, Neil Armstrong ve Buzz Aldrin Ay yüzeyinde yürüyordu. İki astronot kapsülün dışında 2 saatten fazla zaman geçirerek Ay yüzeyinden örnekler topladı, fotoğraflar çekti ve deneyler yaptı.
Ay yüzeyindeki araştırmaları bittikten sonra iki astronot da dönüş için Eagle modülü ile Ay yüzeyinde ayrılıp, komuta modülü Columbia ile başarılı bir şekilde kenetlendi. Ekip 24 Temmuz’da Büyük Okyanus’a indi.
Ay’a ayak basan ilk insanları dünya çapında 650 milyon kişinin izlediği tahmin ediliyor. Böylece ABD, Sovyetlere karşı kendini ispat etmiş ve yarışta liderliği tekrar eline aldığını tüm dünyaya göstermişti.
1972’nin sonuna gelindiğinde Apollo görevleri kapsamında ABD Ay’a toplamda 6 kez insanlı iniş gerçekleştirmişti. Ardından bütçe sıkıntıları ve yeterli incelemenin yapıldığı kararı ile Apollo programına son verildi.
Apollo 11’in 8 gün süren bu tarihi görevini https://apolloinrealtime.org sitesinden gerçek zamanlı olarak deneyimlemek mümkün. Sitede Apollo ve yer ekipleri arasındaki tüm konuşmaları ve yapılan tüm manevraları orijinal kayıtlarıyla takip etmek mümkün.
Google da Ay’a inişin 50. yılında tarihi mürettebatın bir üyesi olan Michael Collins’in anlatımıyla bilgilendirici bir anma videosu hazırlamış, görev uçuşu esnasında neler olup bittiğini kısaca görebilmek adına videoyu aşağıdan izleyebilirsiniz.