8 Aralık salı günü Çin’in Chang’e-4 uzay aracı Ay’ın karanlık yüzüne doğru yola çıktı. Chang’e-4 Ay’ın Dünya’dan bakınca görülemeyen tarafında bulunan Von Karman kraterine iniş yapacak. An itibarıyla Çin bu bölgeye yumuşak iniş yapacak bir gezgin (rover) gönderen ilk ülke konumunda.
Bölgeyle ilgili verileri yerinde toplayacak olan görev inişi ocak ayı başına kadar gerçekleşmeyecek. Von Karman krateri bilim insanlarının ilgisini çekiyor çünkü Ay’ın en eski ve en büyük çarpma alanlarından biri olan olan Güney Kutbu Aitken Havzasında bulunuyor. Bu krater muhtemelen milyarlarca yıl önce devasa bir asteroidin çarpmasıyla oluştu. Chang’e-4 bölgenin jeolojisini ve toprak oluşumunu analiz edecek.
Görevde kullanılacak olan gezgin Çin’in önceki Chang’e-3 görevinde kullanılan ve başarıyla Ay’a ulaşan Yutu gezgininin bir benzeri ve görevin devamı niteliğinde.
” Sıklıkla “Ay’ın karanlık yüzü” olarak andığımız bölge dönemsel olarak güneş tarafından aydınlatılıyor yani tam olarak karanlık değil. Ancak Dünya’dan bakınca Ay’ın sadece bir yüzünü görebiliyoruz. Bunun nedeni ise Ay’ın Dünya yörüngesinde maruz kaldığı “Kütleçekim kilidi” denen olay.
Kütleçekim kilidi (tidal locking) bir gök cisminin kendi etrafındaki dönüş süresi ile bağlı olduğu cismin etrafındaki dönüş süresinin eşit olması hali. Bu nedenle genellikle “karanlık” olarak adlandırdığımız Ay’ın bu yüzünü “görünmeyen” yada “uzak” şeklinde ifade etmek daha doğru olacaktır. “
Araştırmanın Hedefleri:
Ay’ın görünmeyen tarafı dünyadan kaynaklı radyo frekansı gürültüsünden korunaklı bir alan teşkil ediyor. Bu da gelecekte derin uzay araştırmalarında kullanılabilecek daha etkin radyo teleskopların konuşlandırılması için uygun bir alan anlamına geliyor.
Bölgenin statik arazisi biyolojik deneyler için de uygun, Çin uzay ajansı bu amaçla patates ve arabidopsis bitkisi tohumu içeren 3 kg’lık mini bir konteynırı da aracın kargosuna dahil etti. “Ay’ın mini biyosferi” adı verilen deney Çin’deki 28 üniversitesinin katılımıyla tasarlandı.
Chongqing Üniversitesi başkan yardımcısı Liu Hanlong, bu yılın başlarında görev ile ilgili Çin’in Xinhua haber ajansına verdiği demeçte, “Tohumların Ay’daki solunumunu ve fotosentezi araştırmak istiyoruz.” demişti.
Deneyin baş tasarımcısı Xie Gengxin ise: “mini biyosferde sıcaklığı 1 ila 30 derece arasında tutmalı, nemi ve beslenmeyi doğru bir şekilde kontrol etmeliyiz. Ay’ın yüzeyindeki doğal ışığın bitkilerin büyümesini sağlamak için uygun olacağına inanıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Ay’ın uzak tarafından gezegenimizle hiçbir görüş açısı olmadığı için veri alışverişi bu yıl Mayıs ayında yine Çin tarafından gönderilen Queqiao aktarma uydusu üzerinden sağlanacak. Görev bu açıdan NASA’nın Insight Mars göreviyle benzerlik taşıyor. Çin’in aktarma uydularının tasarımı 2013 yılındaki Chang’e-3 görevini temel alıyor ancak bazı önemli güncellemelere de sahip.
Chang’e-4’ün Donanımı:
Araç iki kamera taşıyor, biri radyasyon deneylerinde kullanılacak Alman yapımı LND. Diğeri ise düşük frekanslı radyo astronomi gözlemlerini gerçekleştirecek olan bir spektrometre.
Ayrıca rover’ın donanımları arasında Ay yüzeyinin altını ölçümlemek için bir radar probu, mineralleri tanımlamak ve Güneş rüzgarları ile Ay yüzeyi arasındaki etkileşimin incelenmesini sağlamak için bir görüntüleme spektrometresi de bulunuyor.
Görev geniş kapsamlı Çin Ay keşif programının bir parçası. Birinci ve ikinci Chang’e misyonları yörüngeden veri toplamak için tasarlanmıştı, üçüncü ve dördüncü yüzey işlemleri için inşa edildi. Gelecekte yapılacak olan Chang’e-5 ve 6, Dünya’daki laboratuarlara Ay taşları ve toprağı getirecek görevler olarak planlanıyor.
Kaynak: BBC, Space.com, CGTN
